Dinler Tarihi

‘Din’ kelimesi, ilâhí olan en mükemmel nizamı (düzeni) ifade eden en uygun bir kavramdır. Bu kavramda dört önemli unsuru görebiliriz:

a- Yüce bir hakimiyyet (egemenlik),

b- Bu yüksek hakimiyete boyun eğip itaat etmek,

c- Bu hakimiyetin şekillendirdiği inanç ve hükümler sistemi,

d- Bu sisteme uygun haraket etmekle elde edilen mükâfat, aykırı haraket etmekle karşılaşılacak ceza.

Kur’an ‘din’ kelimesini bazen bu unsurların her birinin yerine, bazen de hepsini birden kapsayacak şekilde kullanmaktadır.

Kur’an’da ‘din’ kelimesinin hangi anlamlarda geçtiğini daha iyi anlayabilmek için, Dameğâní isimli bilginin bu konudaki görüşlerini aktarmakta fayda var. Bu bilgine göre ‘din’ Kur’an’da şu anlamlarda kullanılmaktadır:

1- Tevhid anlamında:

“Hiç şüphesiz Allah katında din İslâm’dır.” Âli İmran: 3/19. âyetinde geçtiği gibi ‘din’ kelimesi tevhid dinini işaret etmektedir.[1]

2- Hesap anlamında:

Aynı kökten gelen ve hadislerde Allah’ın bir ismi olarak geçen ‘Deyyân’, mutlak kudret sahibi, işlerin karşılığını veren, hikmetle yöneten, egemen olan demektir. Araplar, bir kimsenin bölgesine ve kavmine üstünlüğünü belirtmek için ‘deyyân’ sıfatını kullanırlardı. Buna göre aynı kökten gelen ‘medín’; köle, ‘medine’; şehir ve cariye, ‘temeddün’; dinli veya şehirli-medení olma, ‘tedayün’; borçlanma, ‘diyanet’; din ve millet anlamlarına gelir.

‘Mütedeyyin’; ise, boyun eğen, itaatkâr, Allah’a teslim olan demektir. [1]

----------------------------------------------------------------------------------

[1] Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 143.

İsim olarak ‘din’ kelimesi aşağıdaki manaları kapsamaktadır:

İyi ya da kötü karşılık.

Âdet ve alışkanlık.

İtaat, zillet, bağlılık, üstünlük sağlamak, galip gelmek.

Hakimiyet, mülk ve hüküm.

Bir şeye zorlamak.

İtaat etmek, ya da tersi olarak isyan etmek.

Bir şeyi alışkanlık haline getirmek.

Şeriat ve millet, yani Tevhid inancı. [1]

-----------------------------------------------------------

[1] Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 143.

‘Din’ kelimesi ‘deyn’ kökünden gelir ve sözlükte şu anlamlara gelir:

Üstünlük, egemenlik, itaat, zorlamak, itaatkâr olarak kendini bir güce teslim etmek, borçlanmak.

Birinin emrine girmek, onun emrine amâde olmak, onun hakimiyet ve otoritesi altında boyun eğmeyi kabul etmek.

Şeriat, kanun, yol, millet, âdet, taklit.

Hesaba çekmek, ceza veya mükâfat vermek. [1]

-------------------------------------------------------------------------

[1] Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 143.

‘Din’ kelimesi çok geniş bir anlam sahasına sahiptir. Kur’an’da ve hadislerde bir çok manada kullanılan bu kelime, kavram olarak insanlığın en önemli faaliyeti olan inanmayı, bir yaratıcıya itaat ve ibadet etmeyi, ahlâkí davranışları, fazilet ve iyilikleri, toplumsal düzeni, doğru yolda olmayı ifade eder.[1]

------------------------------------------------------------------------------------------

[1] Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 142-143.