Dinler Tarihi

İster bu yazının hepsini okuyun, isterseniz önce Mormonlar hakkında bilgi alın ya da yazının sonuna gelin!!!
Mormonlar dünyanın en hızlı gelişen dinsel kuruluşu olduklarını iddia etmektedirler. Kendilerine ait etkileyici istatistik raporları bu iddiaya ağırlık kazandırmaktadır. 1981 yılının Nisan ayında yapılan 151.Yıllık Genel Konferanslarındaki bilgiye göre 83 ülkedeki üye sayıları 4.638.000'e ulaşmıştır. Otuz bin misyoner her gün yeni insanları Mormonlaştırmaya devam etmektedir. 1980 yılında günde 578 kişi vaftiz oluyor, Mormon olarak yetiştirilen 65.000 bebeğin vaftizini saymazsak, vaftiz olanların toplam sayısı yılda 211.000 kişiye ulaşıyordu.1

1981 yılında Mormonlar, daha küçük boyutta dokuz tapınak yapacaklarını duyurdular. Böylece inşaatı biten, devam eden ya da planlanan tapınakların sayısı otuz yediye çıktı. Bir önceki yıl yedi tapınağın inşaa planı duyurulmuştu.2 Eskiden bazı insanlar, hayatları boyunca yalnızca bir kez tapınağa gidebilirlerdi, ama artık çok sayıda Mormon, tapınağa gidebilecekti.

Joseph Smith, 6 Nisan 1830 yılında beş kişiyle birlikte bu grubu oluşturduğu zaman, günümüzdeki büyüklüğüne kavuşacağını kimse tahmin edemezdi. Mormonluğun nasıl bir geçmişi vardır? Neye inanırlar? Gerçek anlamda Hıristiyan mıdırlar? Bu yazımda, Mormonlarla ilgili bu sorulara yanıt vermeye çalışacağım.

Mormonların Tarihi

Kilise Tarihi adlı eserinde Mormon din bilgini B.H.Roberts, "İsa'nın ve elçilerin emekleriyle kurulan kilisenin, Konstantin dönemine kadar yeryüzünden silindiğini" iddia etmektedir.3 Bu varsayım Mormonlar için önemlidir; çünkü İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri Topluluğunun kurulabilmesi için Hıristiyan inancının tümüyle silinmiş olması gerekecektir.4

Oysa İsa, kilisenin asla yok olmayacağını ve hiçbir zaman tamamiyle yoldan sapmayacağını öğretmiştir. Cehennemin kapıları kiliseye karşı duramayacaktır(Mat. 16:18). Kilise tarihinde bozulmalar ve Şeytan'dan gelen saldırılar olmuştur, ama Mesih'in kilisesi galip gelmiştir. Roberts bile önceki iddiasının tersine bunu kabul etmektedir: "Ancak Tanrı kendisini yeryüzünde tanıksız bırakmamıştır; O'na ve O'nun doğru yasalarına hürmet ederek yaşayan bir azınlık her zaman var olmuştur."5

Joseph Smith ölmeden iki yıl kadar önce bu yeni topluluğu nasıl kurduğunu açıkladı. Kendi anlatımına göre, 1820 yılında henüz 14 yaşındayken New York Eyaletinde dinsel bir uyanış olmuş. Ailesinden birkaç kişi Presbiteryen kilisesine katılınca, kendisi de hangi kiliseye gideceğini ciddi bir şekilde düşünmeye başlamış. "Mezhepler arasındaki karışıklık ve çekişme öyle fazlaydı ki, kimin doğru kimin yanlış olduğunu anlamak çok zordu." Smith bir gün Yakup 1:5'i okumuş: "Sizden birinin bilgelikte eksiği varsa, herkese cömertçe, azarlamadan veren Tanrı'dan istesin; Tanrı ona verecektir."

1820 yılının ilkbaharında Tanrı'nın kendisini yönlendirmesini isteyen Joseph ormana çekilmiş. 'İlk görümünü' o zaman görmüş. Güneşten de parlak bir ışık sütunu görmüş. Baba Tanrı ve Mesih İsa, görkemli ve bedensel bir şekilde ortaya çıkmışlar. Smith'e hiçbir dinsel gruba katılmamasını, çünkü hepsinin 'yanlış' olduğunu söylemişler.6

21 Eylül 1823'te Moroni adlı bir melek Joseph'ı ziyaret ederek yakındaki bir tepede altın levhalara yazılmış bir kitabın bulunduğundan söz etmiş. Aynı yerde kitabın çevirisine yardımcı olacak bir gözlük de (Urim ve Tummim) varmış. Levhalarda Tanrı'nın, eski çağlarda Amerika'da yaşayan insanlarla ilişkileri kayıtlıymış. Melek, 22 Eylül 1827 tarihinde levhalardaki yazıları çevirmesi için Joseph'a getirmiş. Levhaların çevirisi, 11 Haziran 1829 tarihinde telif hakkı alınan Mormon Kitabını oluşturmuş. 1830 yılında New York Palmyra'da beş bin adet nüsha basılmış. çevirisi tamamlanan levhalar melek Moroni'ye teslim edilmiş. Dolayısıyla levhaların var olduğuna ilişkin hiçbir somut kanıt yoktur.

Levhalar yeryüzünden alınmadan önce üç tanık Joseph'la birlikte onları görebilmek için dua etmiş. Bir melek görünüp her birine levhaları ve üzerlerindeki yazıları göstermiş. Bu kişilerin levhalarla ilgili tanıklığı Mormon Kitabının başında yer almaktadır. Martin Harris, Oliver Cowdery ve David Whitmer adındaki bu tanıkların hepsi Mormon topluluğunu daha sonra terk etmişlerdir. Harris yaşlandığı zaman geri dönmüş, ama Cowdery Metodist kilisesine katılmış ve Whitmer'le birlikte SZA (Son Zaman Azizleri) topluluğunun Tanrı'nın gerçek kilisesi olmadığını ifade etmiştir. David Whitmer Mesih'teki Tüm İmanlılara Sesleniş adlı eserinde (1887) Joseph Smith'in 1833 yılında sahte peygamber olduğunu iddia etmiştir. Bununla birlikte, Mormon Kitabındaki tanıklığını sürdürmüştür.7 Daha sonra levhaları gördüklerini iddia eden sekiz kişi daha çıkmıştır.

Joseph Smith ve Oliver Cowdery'e göre, 15 Mayıs 1829 tarihinde Vaftizci Yahya kendilerine görünmüş ve şöyle demiş: "Size, meleklerin hizmetinin, tövbe müjdesinin ve günahlardan bağışlanmak için yapılan su vaftizinin
anahtarlarını elinde tutan Harun'un Kahinliğini aktarıyorum." Haziran ayı gelmeden önce de Petrus'tan, Yakup'tan ve Yuhanna'dan sözde Melkisedek kahinliği alınmış.8

Joseph Smith 6 Nisan 1830 yılında 'Mesih'in Kilisesini' kurdu. (Bu ad daha sonra 'İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri' şeklinde değiştirildi). Joseph kuruluş toplantısında kendisinin 'bir kahin, çevirmen, peygamber ve elçi' olacağına ilişkin bir kehanet aldı. Yerde oradan oraya savrulan korku dolu bir adamdan cin kovduğu zaman yetkisi sözde onaylanmış oldu.9

Mesih'in öğrencileri adlı kuruluştan ayrılan Ohio'lu bir hizmetli Sidney Rigdon, Mormon inancını benimsedi. Rigdon, inançlarını yaymak amacıyla yolculuk yapan Oliver Cowdery, Parley Pratt ve diğerleri aracılığıyla Mormon oldu. önceden Mesih'in öğrencileri kuruluşunda bulunan Pratt, Rigdon'a Mormon Kitabını verdi. Kısa bir süre içinde Rigdon ve topluluğundan birçok kişi Mormonluğu benimsediler. Yolcular aralıkta oradan ayrıldıklarında Ohio'nun Kirtland bölgesinde bin kişilik bir grup oluşmuştu. Rigdon yıllar boyunca Joseph Smith'in sağ kolu olarak hizmet verdi.

Mormonların büyük bir kısmı Kirtland'a taşındı. Orada Mormonların topluluk yönetiminin ana organizasyonu oluştu; Joseph Smith orada birçok temel öğretiyi açıkladı.10 Aynı zamanda Kutsal Kitap'ın, kendisine esinlenmiş bir uyarlaması üzerinde çalışmaya başladı. "Peygamberler Okulu" oluşturuldu. Tütün, alkol, meşrubat ve 'sıcak içecek' kullanımına ve fazla et yenmesine karşı bir "Bilgelik Sözü" verildi."11 Kirtland'da ilk tapınaklarını 27 Mart 1836 tarihinde açtılar.

Başka bir Mormon grubu, Missouri eyaletine yerleşti. Kirtland'daki topluluk şiddetli bir baskıyla karşılaştığında Missouri'deki gruba katıldı. Yerlilerin ve Mormonların, Mesih'in 1891 yılında dönüşünde gerçekleşecek olan yıkımdan kurtulmaları için Amerika'nın Kudüs'ü adını verdikleri Siyon'u inşaa etmeye başladılar. Joseph, Tanrı için Missouri eyaletinde büyük bir tapınak yapacaklarını bildirdi.12

Bu kehanet gerçekleşmedi; çünkü 1838-1839'dan sonra Mormonlar Brigham Young'ın yönetimi altında Illinois'e kaçtılar. Joseph ölüm tehdidi altında hapiste geçici olarak alıkondu. Daha sonra Mormonların arasına döndü. Mississippi'nin yakınlarında güzel Nauvo kentini kurdular. Amerika'nın doğusundan, Kanada'dan ve İngiliz adalarından Nauvo kentine gelen Mormonların sayısı 20.000'e ulaştı.

Mormonlar ve Mormon olmayanlar arasında sıkıntı yaşanmaya devam etti. 24 Haziran 1844'te Joseph ve diğerleri Kartaca'ya doğru yola çıktılar. Orada yetkililer tarafından tutuklanarak hapse atıldılar. 27 Haziranda, tutuk evine bir kalabalık saldırdı. Joseph altı kurşunlu, Hyrum (kardeşi) ise tek kurşunlu tabancasına davrandı. Diğerleri ise değneklerini aldılar. Kalabalık merdivenlerden çıkarken Hyrum vurularak öldürüldü. Joseph silahını ateşledi. Ancak odada güvenlikte olmadığını ve kalabalığın özellikle kendi peşinde olduğunu gördüğünden pencereye koştu. üç kurşunla vurularak öldürüldü.

Mormonlar Nauvo'daki evlerinden ayrıldılar. Topluluğun kontrolünü eline geçirmeyi başaran Brigham Young'ın önderliğinde Utah'a doğru yola çıktılar. Orada gelişen bir kent oluşturdular. Daha sonra çeşitli yollardan başkaları da oraya yerleşti.

'İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri Topluluğu' Missouri'de yeniden organize oldu ve 1860 yılında resmen açıldı. Topluluk o tarihten beri Joseph Smith'in soyundan gelen kişiler tarafından yönetilmektedir.13 Son Zaman Azizleri ve yeniden organize olan Missouri toplulukları arasında bazı temel öğreti farkları vardır. üstelik, birbirinden farklı yüz kadar küçük Mormon tarikatı mevcuttur. Bu kitapta yalnızca Son Zaman Azizleri Topluluğunu inceleyeceğiz.

Bu tarih kısmı, günümüzdeki birçok Mormon'un bildiği şekilde yazılmıştır. Ancak ilk görümün altı farklı uyarlaması, levhaları bulup çevirmeye ilişkin oniki ayrı öykü, levhaları görenlerin de çeşit çeşit tanıklıkları vardır.14 Bunlar, Joseph Smith'in görümleri ve öğretileri hakkında ciddi sorulara neden olmaktadır. Mormonlar Joseph'ın iddialarını yalnızca dua yoluyla bilgelik isteyerek değil, ciddi bir tarihsel araştırma yaparak incelemelidir. çünkü Tanrı'dan gelen gerçek bir tanıklık ile tarihsel gerçekler asla birbirleriyle çelişmeyecektir.

Yetki ve Yapı

Mormonlar için Topluluğun Başlıca İşleri dört temele dayanmaktadır: Kutsal Kitap, Mormon Kitabı, öğreti ve Antlaşmalar, Paha Biçilmez İnci. Bunlar, Son Zaman Azizleri topluluğunun yazılı yetkisini oluşturur. Ayrıca Mormonlar esinlemenin devam ettiğine inandıklarından Başkan tarafından yeni kitaplar yazılmakta, basılmakta ve topluluk tarafından yetki olarak kabul edilmektedir.

Kilisedeki her kişi özel esinler alabilir, ama bütün topluluk üzerinde yetkili olacak esini yalnızca Başkan açıklar. Başkan, "kehanet eden, esinleyen, peygamberlik ve elçilik eden kişidir." 15

Başkanın iki Danışmanı vardır; Başkan ve Danışmanlar, Birinci Başkanlığı oluştururlar. Onların altında Onikiler (Elçiler) Kurulu vardır. Bu kurulun altında ek üyelerle birlikte Yetmişlerin Meclisi (yetmiş başkan) bulunmaktadır. Bu meclisin altında da dünya çapında başka meclisler vardır. Birinci Başkanlık (genellikle üç üyeden oluşur). Harun'un Kahinliğine ait bütün etkinliklerden sorumludur. Bir de kutsama, lanetleme, bağlama ve çözme yetkilerine sahip bir Yönetici Patrik vardır. Diğer patrikler ise yerel hizmetler verirler.

Topluluk çeşitli bölgelere ayrılmıştır ve bölge başkanları tarafından yönetilmektedir. Bu bölgeler de mıntıkalara (yerel topluluklara) ya da dallara ayrılırlar. Mıntıkalar piskoposlar tarafından yönetilir. Başkanlar ve piskoposlar ücret almadan topluluğun önderleri olarak hizmet ederler (Ulusal önderlik dışında ücretli hizmet yoktur). Bir de Mormon inancını yayma görevleri vardır.

Topluluk üyeleri sadık ve nitelikli kişilerse, hizmet ve yetki merdivenlerini tek tek tırmanırlar. Harun'un Kahinliğinde kişi (1) görevli, (2) öğretmen, (3) kahin olur. Sonra da Melkisedek Kahinliğine atanır; (4) ihtiyar, (5) yetmişlerden biri, (6) baş kahin, (7) patrik ve (8) elçi olur.

Evlenmemiş genç erkekler, İncil'de belirtilen niteliklere (bkz. 1.Timoteyus 3:1-13 ve Titus 1:5-9) bakılmadan görevli ve ihtiyar olarak atanırlar. Ayrıca Harun'un Kahinliğine atanan kişiler, Sayılar 3:10'daki uyarıya rağmen Harun'un soyundan gelmemektedir; "Kahinlik görevini Harun'a ve oğullarına ver. Kutsal Yer'e yaklaşan başka bir kimse öldürülecektir." Kutsal Kitap'a göre İsa, 'Melkisedek düzenine göre sonsuza dek kahin' olduğu zaman Harun'un Kahinliği değişmiş ve İsa'ya devredilmiştir. Mesih ölümden bedensel olarak dirildiği zaman 'yok edilemez bir yaşamın gücüne göre kahin olmuştur' (İbr.7:16-17). Hiçbir Mormon sonsuz yaşam gücünü sergileyemediğinden Melkisedek kahinliğine sahip olmak için gereken niteliği gösteremez. üstelik İsa'nın kahinliği 'süreklidir' (İbr.7:24). Burada kullanılan özgün Grekçe sözcük, 'başkasına aktarılamaz' anlamını taşımaktadır. Bizim, insanların günahları için yalvarışta bulunan sadık bir kahinimiz -İsa Mesih-zaten vardır (İbr.2:17-3:1). Bu yüzden başka kahinlere ihtiyacımız yoktur. Ayrıca, zaten tüm imanlılar -erkekler ve kadınlar- İsa Mesih'in yönetimi altında kahinler olarak hizmet etmektedirler (1Pet.2:9-10).

Mormonlar 151. yıl dönümlerindeki iddialarına göre dünya çapında günde 1.5 binayı topluluğun hizmetine açıyorlardı. Bu binaların dışında tapınaklar da vardır. Tapınaklarda karı ve kocalar 'sonsuza dek' (Mat.22:30'a rağmen) birleştirilirler. Tapınaktaki bütün işlemler, ruhlar aleminde bulunan ve kurtuluşu kabul etmeyi ya da reddetmeyi seçen ölü atalara vekaleten yapılır. Ancak bu ölülerin 'tutuk evlerinden' kurtulmaları için, {Mormon Kitabında Alma 34:32-35'in ve İbr.9:27'ye rağmen} yakınlarından birinin vaftiz olması gereklidir.

Kutsal Kitap: Mormonların İman Bildirgesinin sekizinci maddesinde, "Doğru çevrildiği sürece Kutsal Kitap'ın Tanrı sözü olduğuna inanıyoruz" denilir. Mormonlar Kutsal Kitap'ın ilk el yazmalarının tümüyle kusursuz Tanrı Sözü olduğuna inanırlar; ancak gerek metinlerin özensiz kopyalanması ve gerekse kötü çeviriler yüzünden Kutsal Kitap'a hatalar girmiştir.16 Bu bahaneyle Mormon öğretilerini çürüten belli başlı ayetler reddedilir, bunların kusurlu ve bozulmuş olduğu iddia edilir.

Bu durum 1979'da biraz değişmiştir. O yıl Başkanın Şirketi, Kutsal Kitap'ın 'King James' çevirisinin telif hakkını almış, Joseph Smith'in esinlenmiş çevirisinin farklı yönlerini dipnotlarında belirterek yayınlamıştır.

Joseph Smith, Kutsal Kitap'ı gözden geçirmeye 1830 yılının Haziran ayında başladı. Kitap'ın büyük bir kısmı 1833 yılında tamamlandı. Ancak Smith, 1844 yılında ölene kadar bazı değişiklikler yapılmaya devam etti. 2 Haziran 1833 yılında, "Bugün Kutsal Yazıların çevirisini tamamladık" dedi.17 Utahlı Mormonlar şöyle eklediler: "Eğer Smith eserin tamamını yayımlayacak kadar yaşasaydı, bazı ek değişiklikler yapacaktı." 18 Ne var ki Smith, aldığı esin uyarınca gereken değişiklikleri tamamladığını, çeviri işinin artık bitebileceğini söylemişti.19 Missouri'de kalan Mormon topluluğu, günümüzde Smith'in tüm çevirisini yayınlamaya devam ediyor, ama Son Zaman Azizleri topluluğu sadece farklılıkları Kutsal Kitap'ın dipnotlarına ekleyerek yayınlıyor.

Joseph Smith Kutsal Kitap'ı Tanrı'nın esiniyle gözden geçirdiğini iddia etmiş, yalnızca metinleri farklı yorumlamakla kalmayıp çeşitli kısımlar da eklemiştir. Bununla birlikte kendi çevirisini yıllarca gözden geçirmiş, bazen tek bir metni üç kez değiştirmiştir.20 Smith'in çevirisi, ne İbranice ne de Grekçe el yazmalarına dayanmadığı gibi hiçbir nesnel kanıtı da yoktur. Esinleme kitapçığı da dahil olmak üzere Kutsal Kitap'ta yapılan temelsiz değişiklikler, Smith'i bu kitapçığın sonunda yer alan uyarılarla karşı karşıya bırakmaktadır. "Eğer bir kimse bu sözlere bir şey katarsa, Tanrı da bu kitapta yazılı belaları ona katacaktır. Eğer bir kimse bu peygamberlik kitabının sözlerinden bir şey çıkarırsa, Tanrı da bu kitapta yazılı yaşam ağacından ve kutsal kentten ona düşen payı çıkaracaktır"(Esi.22:18-19).

Mormon Kitabı : Joseph Smith ölümünden üç yıl önce şöyle dedi: "Kardeşlere Mormon Kitabının yeryüzündeki en kusursuz kitap olduğunu söyledim. Bu kitap dinimizin köşe taşıdır; Tanrı'ya en yakın olmanın yolu bu kitabın buyruklarına uymaktan geçer."21 Ne var ki bu 'en kusursuz' kitabın 1830 yılındaki baskısından bu yana metnin üzerinde en az 3913 değişiklik yapılmıştır. Bu değişiklikler gramer, heceleme ve metin içeriği üzerinde yapılmıştır.22 Missouri'deki topluluğun ve Son Zaman Azizleri topluluğunun elindeki özgün el yazmalarında yer alan belli başlı birçok metin, günümüzde basılan metinlerle çelişmektedir.23 Mormon Elçisi James Talmage, Mormon Kitabının şu anki baskısında yer alan birçok değişimden sorumludur. üstelik bu değişimler Urim ve Tummim'in yardımı olmadan gerçekleştirilmiştir.

Mormon Kitabı Yakın Doğudan Batı Yarıküreye yolculuk eden insanların öyküsünü anlatmaktadır. Kitabın büyük bir kısmı doğru Nefi 'yle kardeşi Laman'ın soyundan gelen insanlarla ilgilidir. Lamancılar Nefilerle savaşıp onları yok ederler. Tanrı da Lamancıları kara derili yaparak lanetler. Lamancılar günümüzün Amerikalı yerlileridir. Nefi peygamberlerinin sonuncusu ise altın levhaları saklayan, sonra da Joseph Smith'e bir melek olarak görünen Moroni'dir.

Smithson Enstitüsü, Yeni Dünya arkeolojisiyle Mormon Kitabında anlatılanlar arasında hiçbir bağlantı görmediklerini dile getirmişlerdir. Mormon Kitabının kökenine ilişkin çeşitli kuramlar vardır. Bir yazara göre Smith, bu kitabı kendi doğal dehasını kullanarak yazmıştır. Başkalarına göre Solomon Spaulding adlı bir kişinin Amerikalı yerlilerin kökenlerine ilişkin yazdığı basılmamış kitabı temel alınmıştır.24 Sidney Rigdon'un bu kitabın müsveddelerini çalarak Joseph Smith'le birlikte Mormon Kitabını yazdığı iddia edilmiştir. Ancak daha sonra Son Zaman Azizleri topluluğundan atılan Sidney Rigdon, kitabın yazarı olmadığını ısrarla ifade etmiştir.25 üçüncü bir kurama göre Mormon Kitabı, İbranilere Bakış adlı bir eserdeki düşüncelerden esinlenmiştir. Joseph, Kutsal Kitap'tan ve Westminster İman Bildirgesinden bol bol alıntılar yapmıştır. Ayrıca kitabı yazarken görümler gördüğünü de iddia etmiştir. Dolayısıyla dördüncü bir kurama göre Joseph, bu yeni müjdeyi yaratırken cin kaynaklı güçlerin etkisi altına girmiş olabilir. Pavlus'un uyarılarına göre bu ciddi bir olasılıktır. "Biz ya da gökten bir melek bile, size bildirdiğimiz müjdeye ters düşen bir müjde bildirirse, lanet olsun ona!" (Gal.1:8). Mormon Kitabı, yukarıda sıralanan tüm kaynaklardan unsurlar içermektedir.

öğreti ve Antlaşmalar : Joseph Smith Mormon Kitabının, dinlerinin köşe taşı olduğunu söylese ve "Tanrı'ya en yakın olmanın yolu bu kitabın buyruklarına uymaktan geçer" dese de, belli başlı birçok Mormon öğretisi bu kitapta yer almamaktadır. Mormon Belgeleri adlı eserin yazarı, Mormon Kitabında yer almayan on üç öğreti sıralar: "(1) Kilisenin yapısı, (2) Melkisedek kahinliği, (3) Harun'un kahinliği, (4) çoğul tanrılar, (5) Tanrı'nın yücelmiş insan olması, (6) İnsanın Tanrı olabilme yetisi, (7) Gökyüzünün üç derecesi, (8) çok eşlilik, (9) Bilgelik Sözü, (10) İnsan ruhunun önceden varolması, (11) Sonsuz gelişim, (12) ölülerin vaftizi, (13) Göksel evlilik.26 Bu öğretiler Joseph Smith'in verdiği öğretiler ve Antlaşmalar (ö ve A) adlı esin serisiyle tanıtılmıştır.

öğretiler ve Antlaşmalar, Buyruklar Kitabı olarak 1833 yılında yayınlandı. 1835 yılında üzerinde değişiklik yapılarak şu anki adıyla yeniden basıldı. Yetmiş bir kısım eklendi, ama daha önemlisi Joseph Smith'in kendi öğretisinde yaptığı değişiklikleri desteklemek amacıyla çeşitli bölümler çıkarıldı ya da değiştirildi.

En ünlü değişikliklerden biri ö ve A'nın 7. bölümündedir. Joseph, Elçi Yuhanna'nın yazdığını iddia ettiği bir parşömen buldu. Bu parşömeni çevirdi. Buyruklar Kitabında yer alan ilk çevirinin 111 sözcüğü eksiktir. Bu eksiklik konusunda hiçbir açıklama yapılmamıştır. Rab, Joseph'a kötü bir çevirmen olduğunu ilk kez mi gösteriyordu? Joseph bu çevirinin Urim ve Tummim aracılığıyla yapıldığını iddia etmişti. Acaba onlar bozuk muydu? Böyle kusurlu bir çeviri, peygamberlik iddiasında bulunan bir kişiyi zor duruma düşürmektedir. Mormonlar Joseph Smith'in esinlerine inandıklarını söylerler, ama Rab'bin bu esinlerin hangi uyarlamasını onayladığını hiç dile getirmemişlerdir.

1835'ten 1921'e kadar ö ve A'nın tüm baskılarında 'İman Dersleri' vardı. Bunlar Joseph Smith'in kendisi tarafından dikkatlice hazırlandı ve kahinler tarafından 'öğretiye yararlı' görülerek 17 Ağustos 1835 tarihinde kabul edildi. Ancak bunlar daha sonra peygamberin yazılı rızası ya da Mormon topluluğunun herhangi bir açıklaması olmadan çıkarıldı. Bu derslerin bazıları günümüzdeki Son Zaman Azizleri topluluğunu utandırmaktadır. örneğın 'üçüncü Dersin' 15. ayetinde şöyle yazılıdır: "Tanrı değişmez ve O'nda döneklik yoktur. Tanrı dün, bugün ve sonsuza dek aynıdır." Bu sözler Mormonların, Tanrı'nın gelişim gösterdiğine ve insanın yücelmiş bir biçimi olduğuna ilişkin günümüzdeki öğretileriyle çelişmektedir.

ö ve A aynı zamanda gerçekleşmemiş peygamberlikler içermektedir. Joseph 84. kısımda Yeni Kudüs'ün Siyon'da (Missouri'de), kendi dönemlerinde kurulacağını söyledi. Bu peygamberlik 1832 tarihinde verildi. 1833 yılının Aralık ayında Smith, ö ve A'da şöyle yazdı: "Siyon yerinden alınmayacak." Ancak Joseph'ın döneminde tapınak yapılmadığı gibi Siyon'da Yeni Kudüs de kurulmadı.

Kutsal Kitap bize peygamberleri sınamak için bir ölçü vermektedir. "Bir sözün Rab'den olup olmadığını nasıl bilebiliriz?' diye düşünebilirsiniz. Eğer bir peygamber Rab'bin adına konuşur ve konuştuğu söz yerine gelmez ya da gerçekleşmezse, o söz Rab'den değildir. Peygamber saygısızca konuşmuştur. Ondan korkmayın" (Tesniye 18:21-22). Mucizeler yapan ve geleceği doğru bir şekilde bildiren bir peygamber bile, Tanrı'nın Sözünde açıklanan öğretişlere ters düşüyorsa reddedilmelidir(bkz. Tesniye 13:1-5).

Paha Biçilmez İnci : Paha Biçilmez İnci, Joseph Smith'in esinlerinden, çevirilerinden ve söylemlerinden seçmeler içerir.27İlk kez 1851 yılında İngiltere'de basılmıştır. Bu eserin, incelememiz için en çok önem taşıyan kısmı İbrahim'in Kitabıdır. Ohio'da dört Mumya'dan ve bazı papirüslerden oluşan bir sergi açıldığı zaman, Joseph ve izleyicileri bunları satın aldılar. Joseph (bilginlerin o zaman anlamakta güçlük çektiği) hiyeroglifleri çevirirken, bazı papirüslerin Mısır'da bulunan İbrahim tarafından yazıldığını iddia etti.

Mormon tarihi boyunca zencilerin kahin olmasına izin verilmemiştir. Bu yüzden zenciler en yüce göğe yalnızca köle olarak girebileceklerini umuyorlardı. Mormonlar bu uygulama için İbrahim'in Kitabının 1:26-27'sini temel olarak göstermektedirler. Ne var ki Son Zaman Azizleri topluluğunun başkanı ve peygamberi 9 Haziran 1978 tarihinde, zenciler de dahil olmak üzere tüm saygın insanların, artık kahinlik düzeyine yükselebileceğine ilişkin bir bildiri yayınladı. Elçi LeGrand Richards, bu esinin başlıca nedenini şöyle açıkladı: "Buna neyin yol açtığını size anlatabilirim. Brezilya'da nüfusun öyle büyük bir çoğunluğu zenci kanı taşıyor ki, zenci kanı taşımayan önder bulmak çok zor. Orada yeni bir tapınak yaptık. Zenci kanı taşıyan insanların çoğu tapınağa maddi katkıda bulundular. Eğer bu ilkemizi değiştirmezsek, tapınağı kullanamazlar."28

Joseph Smith'in çevirmen olarak doğruluğunu en iyi belirleyen kitap İbrahim'in Kitabıdır. Altın levhalar ve Elçi Yuhanna'nın parşömeni incelenemez, çünkü bunlar bugün yok artık. Ancak 1871'deki Chicago yangınında kaybolduğu düşünülen İbrahim'in Kitabının papirüsü yeniden keşfedilmiş ve New York'taki Metropolit Müzesi tarafından Mormon topluluğuna verilmiştir. Elçi N. Eldon Tanner bu papirüsü, incelemesi için Mormonların arasındaki en nitelikli Mısır tarih bilimcisi Nelson'a verir.29

İncelemenin sonucu nedir? Papirüs, Mısırlıların ölüler kitabından alıntılar içermektedir. İbrahimin Kitabı diye sunulan eser, ölülere mezarın ötesinde yapacakları yolculuğa ilişkin tavsiyeler sunan bir metinden ibarettir. Mısır tarih bilimcisi Nelson, metnin bir kısmındaki 46 Mısır harfinin, 1.125 sözcüğe çevrildiğini gördü. Metnin başka bir yerinde ise 'göl' ya da 'su havzası' anlamına gelen bir sözcüğün 334 harften oluşan 76 sözcüğe çevrildiğini keşfetti. 'Bu' anlamına gelen başka bir sözcük, 334 harfe çevrilmişti...

Nelson, topluluğun ihtiyarlarından biri olarak doğruyu söylemenin yararsızlığını gördükten sonra 1975 yılında ailesiyle birlikte Son Zaman Azizleri topluluğundan çekildi. İstifa mektubunda şöyle dedi: "Joseph Smith'in papirüs belgelerindeki hiyeratik ve hiyeroglif Mısır metinlerini çevirdikten sonra önde gelen üç Mısır bilimci, benim çevirimi destekleyen kendi çevirilerini yayınlamışlardır. Bunlar İbrahim'in Kitabının sahteliğini fazlasıyla gözler önüne sermektedir. Yalanlar öğreten bir dinsel kuruluşla birlikte olamayız."30

Mormonların Tanrı öğretişleri

Mormonların en sorunlu öğretişleri Tanrı hakkındadır. Tanrı öğretisi hakkında Kutsal Kitap'la Mormon Kitabı arasında çelişkiler vardır. Aşağıdaki noktalara dikkat edin.

Mormonlar Tanrı'nın fiziksel bir bedeni olduğunu öğretirler
Tanrı'nın ve tüm diğer varlıkların önceden sonsuz birer zeka şeklinde var olduğuna inanırlar.31 Bu dünyanın Tanrısı, göksel yerlerde başka bir Tanrıyla eşi tarafından yapılmış, insan olarak dünyaya gelmiş, doğru bir yaşam sürmüş ve öldükten sonra Tanrı olarak yerini almıştır. Bu yüzden Tanrı, yücelmiş ve yetkinleşmiş bir insandır. Et ve kemikten oluşan bir kişidir. Somut bedeninin içinde sonsuz bir ruh vardır.32

Mormon Kitabında Tanrı'nın fiziksel bir bedeni olduğuna dair tek referans, O'nun parmağıdır. Ancak bu, Tanrı'nın bedeni olduğunu kanıtlamak için yeterli bir neden olamazki. "Seni kanatlarının altına alır, onların altına sığınırsın" (Mez.91:4) ayetine bakarak Tanrı'nın kozmik bir tavuk olduğunu iddia edemeyiz.33 Mormon Kitabında Tanrı'ya "Büyük Ruh" denir (Alma 18:26-28); ama asla yücelmiş bir insan olduğundan söz edilmez.

Tanrı'nın et ve kemikten oluşan yücelmiş bir bedeni olduğuna ilişkin Mormonların verdiği Kutsal Kitap ayetleri ilginçtir. Sık sık şu tür deyişleri örnek gösterirler: "O günden bu yana İsrail'de Musa gibi Rab'bin yüz yüze görüştüğü bir peygamber çıkmadı" (Tesniye 34:10). "Yakınımda bir yer var" dedi, "Orada, kayanın üzerinde dur. Görkemim oradan geçerken seni kayanın kovuğuna sokup geçinceye kadar elimle örteceğim. Elimi kaldırdığımda, sırtımı göreceksin. Ama yüzüm görülmeyecek" (çık.33:21-23). Bu ayetler Mormonların, İsa Mesih'ten söz ederken kullandıkları 'RAB' sözcüğünü içermektedir. Mesih dünyaya gelmeden önce nasıl et ve kemikten bir bedene sahip olabilirdi? Kutsal Kitap bu ve buna benzer metinleri Tanrı'nın bir bedeni olduğunu göstermek için değil, O'nun bazı yönlerini benzetme yoluyla dile getirmek için kullanmaktadır. Bu tür ayetler Tanrı'nın yücelmiş bir insan olduğunu kanıtlamak için kullanılamaz. Bu iddiaları dikkate alacak olursak, Kutsal Ruh'un da yücelmiş bir güvercin olduğuna inanmamız gerekecektir (Bkz. Mat3:16). Elbette ne Tanrı yücelmiş bir insan, ne de Kutsal Ruh yücelmiş bir güvercindir.

Mormonlar Tanrı'nın insandan çıktığına ve insanın Tanrılaşabileceğine inanırlar :"Tanrı'nın bizim için planı, O'nun gibi Tanrı'lar olmamızdır," "Bizler de göksel ana babalar olacağız ve tıpkı Tanrı gibi bizim de ruhsal çocuklarımız olacak."34 Aşağıdaki şiir Mormon peygamberi Lorenzo Snow tarafından 1919 yılında yayınlanmıştır. Aynı sonsuz gelişim öğretisi Joseph Smith'in cenazesinde Brigham Young tarafından dile getirilmiştir.

Şimdi insan nasılsa, Tanrı öyleydi;
Şimdi Tanrı nasılsa, insan öyle olacak.
Tanrı oğlu, Tanrı olacak
Tanrısallık eksilmeyecek.35

Bu düşünceye göre Tanrı'lar ve dünyalar sınırsızdır.
Ancak Mormon Kitabında, Moroni 8:18 açıkça şöyle der: "Tanrı'nın değişmediğini, sonsuzluktan sonsuza dek aynı kaldığını biliyorum." Mezmur 90:2'de, "öncesizlikten sonsuzluğa dek Tanrı sensin" der. Tanrı her zaman Tanrı'dır. Başka Tanrı olmamıştır ve olmayacaktır. Tanrı, Yeşaya 43:10'da şöyle diyor: "Benden önce Tanrı olmadı ve benden sonra olmayacak." Kutsal Kitap'ta da Mormon Kitabında da, Tanrı'nın, eskiden baba bir Tanrı'sı olduğuna ve bizim de gelecekte Tanrı'lar olacağımıza ilişkin herhangi bir şey yoktur.

Mormonlar İsa'nın Kutsal Ruh aracılığıyla rahme düştüğünü kabul etmezler : Hepimizin (İsa dahil olmak üzere) göksel Babamızın ve O'nun gökteki eşlerinden birinin çocukları olduğumuzu öğretirler. İsa Mesih'in, Baba'nın bakire Meryem'le cinsel ilişkide bulunması sonucunda dünyaya geldiğine inanırlar. Brigham Young, Meryem'in Kutsal Ruh'un mucizesi aracılığıyla gebe kalmadığını açıklamıştır.36 Ayrıca, "Kurtarıcı'nın doğumu, bizim çocuklarımızın doğumları kadar doğaldır... Biz nasıl babamız sayesinde vücuda geldikse, O da aynı şekilde vücuda gelmiştir" demiştir.37

Oysa bu konuda Mormon Kitabında -Alma 7:10- şöyle der: 'İşte O (İsa), bakire Meryem'den doğacak. Kutsal Ruh Meryem'in üzerine gölge salacak ve O'nun gücüyle Meryem bakire kalacak... Matta 1:28'de şöyle yazılıdır: "İsa Mesih'in doğumu da şöyle oldu: annesi Meryem, Yusuf'la nişanlanmıştı. Ama evlenip birleşmelerinden önce Meryem'in Kutsal Ruh 'tan gebe kaldığı anlaşıldı."

Mormonlar üçlü Birliği reddederler : Baba'nın (Elohim), Oğul'un (Yehova ya da RAB) ve Kutsal Ruh'un 'birbirinden bedensel olarak ayrı üç birey olduğunu' öğretirler. Bu üç ayrı birey, evrenin başkanlık konseyini oluşturmaktadır.38 Hepsi de birlikte işlev görürler, ama 'tek bir Tanrı' değil, üç ayrı Tanrıdırlar. Kutsal Ruh'un (Tanrılığa ulaşabilmek için her erkeğe gerekli olan) bedene sahip olmadan nasıl Tanrılığa ulaştığı sorusuna hiçbir zaman tatminkar bir yanıt verilmemiştir. Elçi James Talmage, "Tanrı'nın bedensel organlardan ve isteklerden oluştuğunu, çünkü somut olmayan bir bedenin var olamayacağını" iddia etmektedir. Buna rağmen Kutsal Ruh'un saf ruhtan oluşan bir Tanrı olduğu düşüncesini kabul etmektedir.39

Mormon Kitabında, Alma 11:29'da Amulek, Zeezrom'un "Birden çok Tanrı var mıdır?" sorusuna "Hayır" diyerek karşılık verir. Amulek Tanrı'nın ruhuna ters düşen hiçbir şey söyleyemeyeceğini, çünkü doğrudan doğruya 'Tanrı'nın meleğinden' bilgi aldığını açıklar. Pavlus İncil'de şöyle diyor: "Biliyoruz ki, put dünyada gerçekte var olmayan bir şeydir ve birden fazla Tanrı yoktur. Yerde ya da gökte ilah diye adlandırılanlar varsa da -nitekim birçok 'ilahlar' ve 'rabler' vardır- bizim için tek bir Tanrı Baba vardır. O her şeyin kaynağıdır ve biz O'nun için yaşıyoruz."

Mormonlar sayısız Tanrı olduğunu söylemektedirler. Mormon Kitabının başında yer alan 'üç Tanığın Tanıklığı' başlıklı yazıda "Tek Tanrı olan Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'a Hürmetler" denilmektedir. Mormon Kitabında, 2. Nefi 31:21 'de şöyle yazılıdır: "Bu tek Tanrı olan Baba'nın, Oğul'un ve Kutsal Ruh'un tek ve gerçek öğretisidir. Amin." Mormonlar bazen, bu birliğin yalnızca 'amaçta' olduğunu söyleyerek itiraz ederler. Ancak Joseph Smith'in levhalarındaki çeviri böyle dememektedir. 'Amaçta' sözü kullanılmamaktadır. Baba'nın, Oğul'un ve Kutsal Ruh'un 'gerçekte' bir olduğu vurgulanmaktadır.

Mormonlar Tanrı'yla ilgili öğretilerini Kutsal Kitap'tan ya da Mormon Kitabından almazlar. öğretilerindeki en ciddi sapmaların kaynağı öğreti ve Antlaşmalar ile Paha Biçilmez İnci adlı eserlerdir. Joseph Smith'in, 'Yeryüzündeki en kusursuz' kitap diye nitelediği Mormon Kitabı, Mormonlukla çelişmektedir. Kutsal Kitap'la Mormonluk arasında da aynı çelişki vardır.

Mormonları Düşündürmek

Mormon topluluğunun gücü, Mormonların bağlılığından, genç misyonerlerin yarattığı olumlu izlenimden ve Mormon toplumundaki sağlıklı aile yaşamından kaynaklanmaktadır. Zayıf yönlerini görmek biraz zordur; ama elbette bu yönleri de vardır.

İman ve uygulama konularında Kutsal Kitap'ı tek yetki olarak kabul eden insanlar, Mormonluğun gerçek Hıristiyanlıkla uyuşmadığını söylerler. Ancak Mormonlar, inançlarını sadece Kutsal Kitap'la sınırlı tutmamaktadırlar. Bu yüzden, kendi yetki yapıları içinde yer alan bazı zorluklarla yüzleşmeleri gerekmektedir. İncelediğimiz bazı çelişkilerin özeti şunlardır:

1. Mormon ayetleri köklü bir düzeltmeden geçmiştir. Oysa Mormon öğretişine göre bu ayetler böyle bir düzeltmeye izin vermemektedir.

2. öğreti ve Antlaşmalar gibi eserlerdeki öğretişler, Mormon Kitabındaki öğretişlerle uyuşmamaktadır.

3. özellikle Joseph Smith'in verdiği bazı peygamberlik sözleri yerine gelmemiştir.

4. Paha Biçilmez İnci'de yer alan İbrahim'in Kitabı ile ilgili temel, bilginler tarafından çürütülmüştür.

5. Joseph Smith ilk görümüyle ilgili çelişkili öyküler anlatmıştır.

6. çağdaş arkeoloji, Mormon Kitabındaki Lamanların ve Nefilerin öyküsüyle uyuşmamaktadır.

7. Mormon Kitabının Tanrı Sözü olduğuna ilişkin öznel duygular, iman etmek için yeterli bir neden oluşturmamaktadır.

Bu bölümü okuyan Mormonları teşvik etmek istiyorum. Gerçeği bulma konusunda ciddi olduğunuzu biliyorum, yoksa buraya kadar okumazdınız. Daha da ilerlemeniz için sizi gayrete getirmek isterim.

İmanınızın temeline yeniden bakın. Bağlı olduğunuz ayetleri yeniden inceleyin. Mormonlukla ilgili söylediklerimin doğru olup olmadığına bakın. Mümkünse Mormon inancını derinlemesine inceleyen başka bir kitap okuyun.

Sonra da diğer seçeneği -Kutsal Kitap'taki Tanrı'ya imanı-gözden geçirin. İncil'i ve özellikle ilk dört kitapçığı okuyun. Kutsal Kitap'ta açıklanan İsa'yı olduğu gibi tanımaya çalışın. Tanrı'nın sizi gerçeğe yönlendirmesi için dua edin.

İsa şöyle demiştir: "Eğer benim sözüme bağlı kalırsanız, gerçekten öğrencilerim olursunuz. Gerçeği bileceksiniz ve gerçek sizi özgür kılacak" (Yu.8:31-32). Bilmemiz ve bağlı olmamız gereken söz İsa'nın sözüdür.