Dinler Tarihi

‘Din’ kelimesi, ilâhí olan en mükemmel nizamı (düzeni) ifade eden en uygun bir kavramdır. Bu kavramda dört önemli unsuru görebiliriz:

a- Yüce bir hakimiyyet (egemenlik),

b- Bu yüksek hakimiyete boyun eğip itaat etmek,

c- Bu hakimiyetin şekillendirdiği inanç ve hükümler sistemi,

d- Bu sisteme uygun haraket etmekle elde edilen mükâfat, aykırı haraket etmekle karşılaşılacak ceza.

Kur’an ‘din’ kelimesini bazen bu unsurların her birinin yerine, bazen de hepsini birden kapsayacak şekilde kullanmaktadır.

Kur’an’da ‘din’ kelimesinin hangi anlamlarda geçtiğini daha iyi anlayabilmek için, Dameğâní isimli bilginin bu konudaki görüşlerini aktarmakta fayda var. Bu bilgine göre ‘din’ Kur’an’da şu anlamlarda kullanılmaktadır:

1- Tevhid anlamında:

“Hiç şüphesiz Allah katında din İslâm’dır.” Âli İmran: 3/19. âyetinde geçtiği gibi ‘din’ kelimesi tevhid dinini işaret etmektedir.[1]

2- Hesap anlamında:

“Onlar din (hesap) gününü yalanladılar.” (Mutaffifin: 83/11) âyetinde olduğu gibi.[2]

3- Hüküm ve yargı anlamında:

Yusuf: 12/76. ayetinde geçen kralın (melikin) dini, kralın uyguladığı veya uyduğu hüküm, yargı demektir.[3]

4- Bizzat dinin kendisi anlamında:

Bu din hayatın bütün alanlarını kapsayan bir inanç olmakla beraber, egemen düzeni, kişi ve toplum ilişkilerine ait hükümleri, insan eşya ilişkileri ve davranış kurallarını da içerisine alır.[4]

5- Millet (bir dine inanan topluluk) anlamında

“Oysa onlar, dini yalnızca O’na halis kılan hanifler (Allah’ı birleyenler) olarak sadece Allah’a kulluk etmek, namazı kılmak ve zekâtı vermekten başkasıyla emrolunmadılar. İşte en doğru din budur.’ (Beyyine: 98/5)[5]

---------------------------------------------------------------------------

[1] Ayrıca bak: Zümer: 39/2; Rûm: 30/30; Lukman: 31/32.

[2] Ayrıca bak. Vakıa: 56/86; Saffat: 37/53; İnfitar: 82/9, 15 vd.

[3] Ayrıca bak: Nûr: 24/2.

[4] Tevbe: 9/33; Fetih: 48/28; Sâff: 61/9. vd.

[5] Nak. Şamil İslam Ansiklopedisi: 1/395, Sosyal Bilimler Ansiklopedisi: 1/363; Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 145-146.